اندیشه های فلسفی آیت الله سیدعبدالاعلی سبزواری

(کنگره بزرگداشت حضرت آیت‌الله العظمی سید عبدالاعلی سبزواری؛ ‌۷)

تحقیق در آثار مرحوم «سبزواری (ره)»، گویای این نکته است که نه تنها ایشان صاحب اندیشه ای قوی در مسائل فلسفی و عقلی بوده اند و کلامشان از نسخ پراکنده گویی نیست، بلکه با روشی خاص به نحوی در مسائل عقلی قدم میگذارد که حاصل آن یک نظام فکری فلسفی متفاوت است. نظامی که چون حلقه های زنجیر، هر حلقه، مبنا و شالودة حلقه بعدی است تا اینکه در نهایت و در بالاترین مرتبه، تغییری خاص، دقیق و بسیار متفاوت از توحید ارائه میکند که با آنچه در حکمت متعالیه و مبتنی بر وحدت وجود است بسیار متفاوت است. سبزواری (ره) با ردّ انکار اصل سنخیت میان علت و معلول در واجب و ممکن، اشتراک، اشتراک معنوی وجود را که اساس حکمت متعالیه و شالودة اصالت وجود است، نفی میکند و قائل به اشتراک لفظی وجود و سایر صفات میان خدا و خلق میشود. اما عدم سنخیت میان خدا و خلق در اندیشة سبزواری(ره)، نه تنها وحود وجود را به این معنی که حقیقت وجود در همة موجودات اعم از واجب و ممکن یکی است و غیر از او چیزی نیست، سوق میدهد، بلکه به این اندیشه که، تباین ذاتی خداوند و ممکنات، بیان کنندة توحید حقیقی و آشکار کنندة اینکه خداوند در نهایت یگانگی است و هیچ کس با او به هیچ وجهی شریک نیست نیز هدایت میکند. کتاب حاضر، مشتمل بر شرح و بیان بخشی از اندیشه های فلسفی و کلامی سیدعبدالاعلی سبزواری(ره) است که از آثار موجود ایشان، استنباط و نگاشته شده است. این کتاب از چهار بخش تشکیل شده است. نخست، به مسائلی از امور عامه که حکم مبنا و مقدمه بر بحث از خدا و صفات آن را دارد، پرداخته است. در بخش دیگر، از توحید، وحدت وجود، الهیات سلبی و توحید افعالی بحث میشود. بخش بعدی در نبودت، امامت و مسائل مربوط به آنهاست، و بخش پایانی در باب معاد و متعلقات آن سخن میگوید.